HAC İBADETİ

​

      Sözlükte "gitmek, yönelmek ve ziyaret etmek" anlamlarına gelen, İslâm'ın beş temel esasından biri olan (Buhârî, İman, 1, I, 8) ve ömürde bir defa yapılması gereken (Müslim, Hac,412, I, 975) hac; bedensel ve ekonomik yönden imkanı olan ve ergenlik çağına gelmiş özgür her Müslümanın belirli bir zaman içinde Kâbe, Arafat, Müzdelife ve Mina'da belirli menasiki yerine getirmek suretiyle yapılan bir ibadettir. fiu ayet; hac ibadetinin evrenselliğini, haccın kimlere farz olduğunu ve haccın dindeki yerini açıkça bildirmektedir:

     "Şüphesiz, insanlar için kurulan ilk ibadet evi, Mekke'de âlemlere rahmet ve hidayet kaynağı olarak kurulan Kâbe'dir. Onda apaçık deliller, Makâm-ı İbrahim vardır. Oraya kim girerse güven içinde olur. Yolculuğuna gücü yetenlerin haccetmesi, Allah'ın insanlar üzerinde bir hakkıdır. Kim inkâr ederse şüphesiz Allah bütün âlemlerden müstağnîdir" (Âl-i İmrân, 96-97).

     Müslümanların, hacca gitme imkânı elde ettikleri yıl hacca gitmeleri, bu görevi sonraki yıllara ertelememeleri en isabetli olan davranıştır. Çünkü çeşitli sebeplerle bu imkânlarını kaybedebilirler ve hac yapmadıkları için sorumlu olurlar. Şu hadis bu gerçeği açıkça beyan etmektedir:
 
     "Hac yapmak isteyen kimse acele etsin. Çünkü hasta olabilir, (servetini, parasını) yitirebilir veihtiyacı ortaya çıkabilir" (İbn Mâce, Menâsik, 1.II, 962).
 
      Hacda gösterilecek titizlik, yasaklara özenle uyma, insanları incitmeme ve kurallara riayetetme Müslümanlara, başka zamanlarda kazanamayacakları ölçüde bir duyarlılık kazandırır. Bunun yanında öfkelenmemek, kaba ve kırıcı konuşmamak, sabırlı, nazik, saygılı ve güler yüzlü olmak gibi ahlâkî davranışlarda haccı gereği gibi yerine getirenlerin elde edecekleri manevî kazançlar arasında yer alır 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

HAC İBADETİ İLE İLGİLİ KAVRAMLAR

​

Afaki: Mikât sınırlarının dışından gelen hacılar.

Altın Oluk: Kâ’be’nin Hatimin karşısındaki kuzey duvarının üst orta kısmındaki yağmurları akıtan oluk.

Arafat:Mekke-i mükerremenin güney doğusunda vakfenin yapıldığı yer.

Bab-ı Cibril: Peygamber efendimizin Medine-i münevverede inşa ettiği mescidin doğu tarafındaki kıbleye yakın olan kapısı.

Bab-ür Rahme: Rahmet Kapısı. Medine’de Peygamber efendimizin yaptırdığı mescidin batı duvarındaki kuzey köşesine yakın olan kapısı.

Bab-üs-Selam:
1. Mescid-i Haram’ın doğu tarafına açılan, Bab-ı Şeybe de denilen kapı.
2. Mescid-i Nebi’nin batı duvarında kıbleye yakın olan Bab-ı Mervan olarak da bilinen kapı. Mescid-i Nebi’nin beş kapısından en büyüğü ve en süslüdür.

Bab-üt-Tevessül:
1- Mescid-i Nebi’nin kuzeye açılan kapısı.
2- Hicretin ikinci senesi Receb ayında, kıblenin Kudüs’ten Kâbe’ye dönmesi emrolunca, mescidin Mekke’ye karşı olan kapısı kapatılıp, karşısına, Şam tarafına yeni bir kapı açıldı. Şimdi bu kapıya Babüt-Tevessül deniyor.

Bedel: Başkası adına hac eden vekil.

Cebel-i Rahme: Arafat ovasının ortasındaki tepe. Rahmet dağı demektir.

Cebel-i Sevr: Peygamberimizin Mekke’den Medine’ye hicret ederken ilk sığındığı yer.

Cem-i takdim: Vakti girmemiş bir namazı, vakti giren bir namazla beraber kılmaktır. Hanefi’de yalnız hac mevsiminde Arefe günü Arafat’ta, öğle ve ikindi, öğle vaktinde kılınır.

Cem-i tehir: Vakti çıkan namazı, vakti giren namazla birlikte kılmaktır. Hanefi’de yalnız hac mevsiminde Arefe günü Müzdelife’de akşam, yatsıyla yatsı vaktinde kılınır.

Cemreler: Minâ’da birbirine birer ok uzaklıkta bulunan üç taş kümesidir. Bunlardan birincisine Cemre-i Ula, ikincisine Cemre-i Vusta, üçüncüsüne Cemre-i Akabe denir.

Eshâb-ı fil: Bir çok fil ile Mekke’yi yıkmaya gelen Yemen Valisi Ebrehe’nin ordusu.

Cennet-ül Mu’allâ: Mekke’deki kabristanın ismidir. Hazret-i Hatice ve bazı Sahabe-i kiram buradadır.

Eyyam-ı Teşrik: Zilhiccenin 11,12 ve 13. günleridir. Kurban bayramının arefesinin sabah namazından, dördüncü günün ikindi namazına kadar, 23 farz namazın akabinde, tekbir-i teşrik okunur. Yani teşrik tekbiri getirilen günler, Arefe, bayram ve eyyam-ı teşrikdenilen üç gündür, hepsi beş gün ediyor. İlk güne Arefe, ikinci güne bayram, diğer üç güne de, eyyam-ı teşrik deniyor.

Fidye: Yaşlanıp ölene kadar Ramazan veya kazaya kalmış oruçlarını tutamayanın veya iyi olmasından ümit kesilen hastanın (zengin ise) tutamadığı oruç karşılığında fakirlere vermesi gereken bedel.

Hac Ayları: Şevval, Zilkade ayları ile Zilhiccenin ilk on günüdür.

Hac Vakti: Arefe ve bayram günleri olmak üzere beş gündür.

Hacc-ı Asgar: Umre

Hacc-ı ekber: Farz olan hac. Haccetül-İslam da denir.

Hacer-ül Esved: Kâ’benin doğu köşesinde Cennetten gelen parlak siyah taş.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Hatim: Kâbe’nin kuzey duvarı hizasında yarım daire şeklinde duvarcık ile Kâbe arasında kalan yer. İsmail aleyhisselam ve annesi Hazret-i Hacer’in kabri buradadır.

Hervele: Safâ ve Merve arasında sa’y yapılırken yeşil direkler arasında süratli ve çalımlı yürümek.

Hira Mağarası: Cebel-i hira, Cabel-i nur dağındaki mağara. Peygamber efendimize ilk vahiy bu mağarada indi.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Hil: Harem bölgesi ile mikât sınırları arasında kalan yerlerdir.

Hücre-i Saadet: Medine-i münevverede Peygamber efendimizin kabr-i şerifi. (Burada Hazret-i Ebu Bekir ve Hazret-i Ömer de medfundur.)

İhram: Hac ve Umrede kuşanılan iki parça örtüdür. Ayrıca, hac veya umre için niyet etmeye ve telbiyeye de ihram denir.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

İstilam: Hac ve umrede Kâbe’yi tavafa başlarken veya tavaf sırasında Hacer-ül-esved önüne gelindiğinde, elleri namaza durur gibi kaldırıp tekbir, tehlil getirerek, (Allahü ekber, lâ ilahe illallahü vallahü ekber)diyerek onu selamlamak. El sürülemiyorsa, uzaktan elleri kaldırıp işaret yapmak.

İzar: İhramlının belden aşağıya doladığı örtü. Belden üst kısmını örtene de rida denir.

İztiba: Ridanın bir ucunu sağ koltuk altından geçirip sol omuz üzerine atmak. Böylece sağ omuz ve kolu ihramın dışında bırakmaktır. Remel yapılması gereken tavafların bütün şavtlarında iztiba sünnettir. Tavaf bitince omuz örtülür. Tavaf namazı omuz örtülü olarak kılınır. Remel yapılan tavaflar dışında hiçbir zaman iztiba yapılmaz.

Kubbe-i Hadra: Peygamber efendimizin kabrinin üzerindeki yeşil kubbe.

Makam-ı İbrahim: Hazret-i İbrahim’in Kâbe’yi inşa ederken ve insanları hacca davet ederken üstüne çıktığı taşın bulunduğu yer.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Mekki: Mekke’de ve Mikât sınırları içinde ikamet eden kimseler.

Menâsik: Hacla ilgili fiil ve ibadetler.

Merve: Sa’yin yapıldığı iki tepeden biri. Sa’y Safâ ve Merve tepeleri arasında yapılır.

Mes’a: Sa’yin yapıldığı yer. Safâ ve Merve arası.

Mescid-i Haram: Beytullahın etrafındaki Mesciddir.

Mescid-i Hif: Yetmiş peygamberin namaz kıldığı Minâdaki mesciddir.

Mescid-i Kıbleteyn: Peygamber efendimiz Medine-i münevverede öğle veya ikindi namazında iken kıblenin Kudüs’ten Kâbe’ye dönülmesi emrinin geldiği mescid.

Mescid-i Kuba: Peygamberimizin hicret ederken, Medine yakınında Kuba köyünde yaptırdığı mescid.

Meş’ar-il Haram: Müzdelife’de bir tepe. Müzdelife vakfesinin bu tepede yapılması sünnettir.

Mikât: Afakilerin ihrama girdikleri yerler ki, Mekke’ye en uzağı, Zülhuleyf’e en yakın yerlerdir.

Minâ: Mekke ile Müzdelife arasında, Harem sınırları içinde bulunan bir bölge. Hacıların cemreleri taşladıkları ve kurban kestikleri yer.

Muhasser Vadisi: Minâ ile Müzdelife’yi birbirinden ayıran ve hacıların Minâ’ya giderken durmamaları gereken yer. Burası Eshab-ı filin durak yeri idi.

Mültezem: Kâbe’nin kapısı ile Hacer-ül Esved arasında kalan Kâbe duvarında birkaç taştır.

Müzdelife: Arafat ile Minâ arasında kalan, Adem aleyhisselamla Havva validemizin yeryüzünde ilk buluştukları yer. Haccın vaciplerinden müzdelife vakfesi burada yapılır.

Nafile: Farz ve vacip ibadetlerinin dışında sünnetler de dahil olmak üzere yapılan ibadetler.

Niyet: Niyetin sözlük manası: Bir şeye kalben azim, kasd ve ona yönelmekten ibarettir. Fıkıhta ise: Allah rızasını kazanmak için ilahi bir emri yerine getirmekte kalben ona yönelmek demektir.

Nüsük: Hac ve umrede yerine getirilmesi lazım olan işlerden herbiri, ibadet.

Remel: Erkeklerin, tavafın ilk üç şavtında kısa adımlarla koşarak ve omuzları silkerek çalımlı ve süratli yürümeleri. Devamında sa’y yapılacak tavaflarda, remel yapılması sünnettir. Sonunda sa’y yapılmayacak tavaflarda remel yapılmaz.

Rida: İhramlının belden üst kısmına örttüğü dikişsiz örtü.

Rükn-i Hacer-il Esved: Kâbe’nin Hacer-il Esved tarafındaki köşesi.

Rükn-i Iraki: Kâbe’nin Bağdat’a karşı olan köşesi.

Rükn-i Şami: Kâbe’nin Şam’a karşı olan köşesi.

Rükn-i Yemani: Kâbe’nin Yemen tarafında olan güney köşesidir. Burası da Hacer-ül esved gibi selamlanır.

Sa’: Hacim ölçen bir ölçek. 1 Sa’ 4,2 litre buğday alan bir hacim ölçüsü birimi ki 3500 gram kadardır.

Sa’y: Safâ’dan başlayarak Merve’ye, Merve’den Safâ’ya dört gidiş, üç geliş.

Safâ: Sa’yın başladığı tepe.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Salevat-ı Şerife: Peygamber efendimiz için okunan dualar. Allahümme Salli ve Allahümme Barik duaları.... “Allahümme Salli ala Seyyidina Muhammedin ve alâ âli Seyyidina Muhammed....” demek.

Şavt: Tavafta Hacer-ül-esvedden başlayıp Kâbe’nin etrafında dönüp tekrar aynı hizaya gelmek. Sa’yda Safâ’dan Merve’ye, Merve’den Safâ’ya bir kere gitmek. Her sa’y ve tavafta 7’şer şavt vardır.

Şebeke-i Saadet: Hücre-i Saadetin dış duvarı etrafına yerden Mescid-i Nebi’nin tavanına kadar yükselen demir parmaklık.

Tavaf: Kâbe’nin etrafında, Hacer-ül-esvedden başlayıp Kâbe sola alınarak yedi kere dönmektir.

Tavaf-ı Kudum: Mekke’ye varınca, yapılan ilk tavaf, Afakiler için sünnettir.

Tavaf-ı Nafile: Mekke-i mükerremede bulunanların vakit vakit yaptıkları nafile tavaf.

Tavaf-ı Sadr: Hac esnasında cemrelerin taşlanması bittikten sonra Minâ’dan Mekke’ye gelindiğinde yapılan tavaf. Tavaf-ı Veda da denir. Hac vazifeleri bununla sona erer.

Tavaf-ı Umre: Umreye niyet edenin yaptığı tavaf. Yedi şavt.

Tavaf-ı Veda: Tavaf-ı Sadr.

Tavaf-ı Ziyaret: Arafat’tan indikten sonra, kurban bayramı günlerinde yapılan tavaf. Tavaf-ı ifâda da denir.

Tavaf-ül ifâda: Tavaf-ı Ziyaret

Tehlil: “La ilahe illallahü vahdehü la şerike leh lehü’l-mülkü ve lehü’l-hamdü ve hüve ala külli şey’in kadir” demek.

Tekbir: “Allahü ekber, Allahü ekber. La ilahe illallahü vallahü ekber. Allahü ekber ve lillahi’l hamd” demek.

Telbiye: Lebbeyk, Allahümme lebbeyk, lebbeyk lâ şerîke leke lebbeyk. İnnelhamde venni’mete leke vel-mülke lâ şerîke lek.

Tetavvu': Nafile ibadet.

Terviye günü: Zilhiccenin 8. günü. Bugün Minâ’ya çıkmak ve geceyi orada geçirmek sünnettir.

Udhiye: Kurban bayramında Allah rızası için kesilen vacip kurban.

Umre: Hac zamanı olan beş günden başka, senenin her günü, ihram ile yapılan, tavaf ve sa’y yapmak ve saç kazımak veya kesmektir.

Vadi-yi Urene: Arafat ovasında bir vadi. Arefe günü Arafat’ın Vadi-yi Urene denilen yerinden başka herhangi bir yerinde öğle ve ikindi namazlarından sonra vakfeye durmak, haccın farzlarındandır.

Vakfe: Durma. Arefe günü Arafat’ın Vadi-yi Urene denilen yerinden başka herhangi bir yerinde, öğle ve ikindi namazlarından sonra bir miktar durmak. Bu farzdır.

​

​

HAC İLE İLGİLİ HÜKÜMLER

 

 

 

 

Haccın farzları
  Haccın farzları üçtür. Biri yapılmazsa hac sahih olmaz.
     1- Haccı ihramlı yapmaktır.

     2- Vakfeye durmak.
(Arefe günü, Arafatın, Vadi-yi Urene denilen yerinden başka herhangi bir yerinde, öğle ve ikindi namazlarından sonra vakfeye durulur.)

       3- Kâbe-i Muazzamayı Tavaf-ı Ziyaret etmektir.

  Tavaf, Mescid-i Haram içinde Kâbe-i Muazzama etrafında dönmek demektir. Dördü farz, üçü vacip olmak üzere yedi kere dönülür. Zemzem kuyusunun ve Makam-ı İbrahimin dışından dolaşarak da tavaf etmek caizdir.

  Kadınlar tavafta, Kâbeye yaklaşmamaları efdaldir. Kadına dokunmak ihtimali çok ise, Şafiilerin Hanefiyi veya Malikiyi taklit etmesi lazım olur.

  Tavafı mescid dışından yapması caiz değildir. Tavafa niyet etmek de, ayrıca farzdır. Tavaf-ı ziyareti Arafattan sonra da yapmak da farzdır.

   Tavaf ederken ve say ederken, ezan okunursa, bunlar bırakılıp, namazdan sonra tamamlanır.

 

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

 

 

Haccın vacipleri​

  Haccın vacipleri şunlardır:
      1- Tavafa hacer-i esved veya hizasından başlamak.

      2- İhram yasaklarına uymak.

      3- Tavafı yürüyerek yapmak.

     4- Arefe günü, akşam ve yatsı namazlarını yatsı vakti girdikten sonra Müzdelife'de cem-i tehir ile kılmak. Hanefi mezhebinde vaciptir.

    5- Umre sayinin, umre tavafından sonra, henüz tıraş olmadan, ihramlı olarak yapılması vaciptir.

    6- Şeytan taşlama, kurban kesme, saç tıraşı vacip olup ayrıca bu sıraya riayet de vaciptir.

    7- Tavafı kudumden sonra ve hac ayları içinde olmak şartı ile, Safâ ile Merve tepeleri arasında, yedi kere say etmek, yani, usulü ile yürümek. Tavafsız say sahih olmaz.

   8- Arafattan dönüşte, Müzdelife de vakfeye durmak.

   9- Minâda şeytan taşlamak, yani üç gün, temiz taş veya teyemmüm caiz olan şey atmak.

    10- İhramdan çıkmadan önce, başın en az dörtte birini ustura ile tıraş ettirmek veya en az üç santim, kendisi veya başkası kırkmak. Berber veya ustura bulamamak özür sayılmaz. Saçsız olan veya başı yaralı olan da usturayı değmeden baştan geçirir. Kadın, saçını tıraş etmez. Makasla biraz keser.

   11- Afaki yani Mikât denilen yerlerden daha uzak memleketlerin hacıları, Mekke'den son ayrılacağı gün, tavaf-ı sadr yani tavaf-ı veda yapmak. Hayzlı kadına bu vacip değildir.

    12- Arafatta, güneş battıktan sonra da, biraz kalmak. Güneş batmadan önce, Arafat meydanından dışarı çıkanın kurban kesmesi lazım olur.

     13- Tavafı ziyarette Kâbe-i muazzama etrafında dörtten sonra üç kere daha dönmek.

     14- Tavafta abdestsiz veya cünüp olmamak.

    15- Üzerindeki elbise temiz olmak.

    16- Tavaf yaparken, Hatim denilen yerin dışından dolaşmak.

    17- Tavafta Kâbe-i muazzama, sol tarafta kalmak.

    18- Tavafı ziyareti, bayramın üçüncü gününün güneş batıncaya kadar yapmak.

    19- Tavaf ederken avret yeri kapalı olmak (Kadın için çok mühimdir).

     20- Safâ tepesi ile Merve arasında say ederken, Safâ'dan başlamak.

     21- Safâ tepesine çıkınca, Kâbeye dönüp, tekbir, tehlil ve salâvat getirmek ve dua etmek. Sonra, Merveye doğru yürümek. Safâdan Merve'ye dört, Merveden Safâya 3 kere gidilir.

     22- Her tavaftan sonra, Mescid-i haram içinde iki rekat namaz kılmak.

    23- Şeytan taşlamasını bayram günlerinde yapmak.

    24- Tıraşı, bayramın birinci günü ve Harem hududu içinde yapmak.

  25- Sa'yı yürüyerek yapmaktır. (İki yeşil direk arasında erkek hızlı, kadın yavaş gider.)

   26- Kıran ve temettü hac yapan, şükür kurbanı kesmek.

    27- Kurbanı, bayramın birinci günü kesmek.

    28- Cima gibi yasak olan şeyler, Arafatta durmadan önce yapılırsa, haccı bozar. Bunları Arafattan önce yapmamak farzdır. Cimadan başkalarını, ihramdan çıkıncaya, cimaı tavaf-ı ziyareti yapıncaya kadar terk etmek vaciptir.

   Bilerek veya bilmeyerek, bir vacibi vaktinde ve yerinde yapmayana ceza lazım olur.
Hastalık, ihtiyarlık veya kalabalık gibi bir özürle terk edince bir şey lazım gelmez. Bir vekile yaptırması lazım olmaz.

   Hayzlı, nifaslı kadın Mescid-i harama giremez. Tavaftan başka nüsükleri yapar. Tavafı ziyareti temizlenince yapar.

   Her günün nüsükü, sonraki gecesinde de yapılabilir.

 

Haccın sünnetleri​

  Haccın sünnetleri şunlardır:
      1- Âfâki olanların hemen mescidi harama giderek tavaf-ı kudum yapmaları. Kâbe'yi görünce tekbir, tehlil ve dua edilir. Erkekler, Hacer-i esvede el ve yüz sürer. Tavaf-ı kudumden sonra ve iki rekat namazdan sonra, Safâ ile Merve arasında sa'y yapılır. Bundan sonra, ihramdan çıkmadan, Mekke şehrinde oturup, terviye gününe kadar, istenildiği miktar, nafile tavaf yapılır. Müfrid olan ve kârin olan hacılar, taş atıp, tıraş oluncaya kadar ihramdan çıkmayacağı için, ihramın yasakladığı şeylerden, her gün sakınmaları lazım olur. Mescid-i haram içinde namaz kılanların önünden geçmek günah değildir.

      2- İmamın üç yerde hutbe okumasıdır. Birisi Zilhicce ayının yedinci günü Mekkede; ikincisi dokuzuncu günü, öğle namazı olunca, öğle ve ikindi namazlarından önce, Arafatta; üçüncüsü, onbirinci günü, Minâda okunur. Arafatta hutbe bitince öğle ve hemen sonra ikindi namazı cemaat ile kılınır. İmama yetişemeyen ikindi namazını ikindi vaktinde kılar namazdan sonra imam ve cemaat Mescid-i Nemre'de Mevkıfe kıbleye karşı ayakta veya oturarak vakfeye durur. Cebeli Rahme kayaları üstüne çıkmak ve vakfe için niyet lazım değildir.

     3- Arafata gitmek için, Mekkeden Terviye [Zilhiccenin sekizinci] günü, sabah namazından sonra çıkmak. [Mekkeden Minâya gidilir].

    4- Arefe gününden önceki ve bayramın birinci günü, ikinci ve üçüncü geceleri Minâda yatmak. (Üçüncü gece ve günü Minâda kalmak mecburi değildir.)

      5- Arafata gitmek için, Minâda, güneş doğduktan sonra yola çıkmak.

   6- Arefe gecesi Müzdelifede yatmak. Arafattan Müzdelifeye gelip, burada, yatsı vakti olunca, akşam ve yatsı namazları birbiri ardınca, cemaat ile kılınır. Akşam namazını Arafatta veya yolda kılanın, yatsının vakti çıkmadan Müzdelifeye gelirse, burada tekrâr cemaat ile veya yalnız olarak, yatsı ile birlikte kılması lazımdır.

    7- Müzdelifede, vakfeye, fecr ağardıktan sonra durmak. Gece Müzdelifede yatıp, fecr açılırken, sabah namazını hemen kılıp, sonra, Meşarilharam denilen yerde, ortalık aydınlanıncaya kadar, vakfeye durulur. Güneş doğmadan önce, Minâya hareket edilir. Yolda Muhasser denilen vâdide durmamalıdır. Burası Eshâb-ı fil durak yeridir.

    8- Minâya gelince Mescid-i hife en uzak olan ve Cemre-i Akâbe denilen yerde, sağ elin baş ve şehadet parmakları ile, iki buçuk metreden veya daha uzaktan, Cemre yerini gösteren duvarın dibine nohut kadar yedi taş atılır. Duvarın üstüne veya insana, hayvana çarptıktan sonra dibine düşerse caiz olur. Ertesi fecre kadar caiz ise de, o gün öğleden önce atmak sünnettir. Sonra, hiç durmadan buradan gidilip, isterse kurban keser. Çünkü seferi olana kurban kesmek vacip değildir. Seferi olan hacıların, müfrid oldukları zaman kurban kesmeleri vacip değildir. Kurbandan sonra tıraş olur ve ihramdan çıkar. Bayramın birinci günü Minâ'da olanlar ve bütün hacılar, bayram namazı kılmaz. Sonra, o gün veya ertesi gün veya daha ertesi gün Mekke ye gidip Mescid içinden niyet ederek Tavaf-ı ziyaret yapar. Buna Tavaf-ül ifâda da denilir. Tavafı ziyareti ve tıraşı bayramın üçüncü günü güneş battıktan sonraya bırakmak mekruhtur ve kurban kesmek lazım olur. Yalnız baygın olan kişinin yerine başkası tavaf yapılabilir. Tavafı ziyarette Reml ve Say yapılmaz. Tavaf namazından sonra Minâya gelir.

   Öğle namazını Mekkede veya Minâ'da kılar. Bayramın ikinci günü, öğle namazından sonra Minâ'da hutbe okunur. Hutbeden sonra, üç ayrı yerde, yedişer taş atılır. Mescid-i Hife yakın olandan başlanır. Üçüncü günü de böyle yedişer taş atılır ki, hepsi kırkdokuz taş olur. Bunları öğleden önce atmak caiz değil veya mekruhtur. Üçüncü günü güneş batmadan önce, Minâdan ayrılır. Dördüncü gün de Minâda kalıp, fecrden güneşin gurubuna kadar dilediği zaman yirmi dört taş atmak müstehaptır.

  Dördüncü günü fecre kadar Minâ'da kalıp taş atmadan ayrılırsa, koyun kesmek lazım olur. Birinci ve ikinci yerlerinden taş attıktan sonra, kollar omuz hizasına kaldırılarak ve el ayaları semaya ve kıbleye çevrilerek dua edilir. Atılacak yetmiş taş, Müzdelifede veya yolda toplanır. Hayvan üstünde taş atmak caizdir. Tavaf-ı sadr) dan sonra, zemzem suyu içilir. Kâbenin kapı eşiği öpülür. Göğüs ve sağ yanak Mültezem denilen yere sürülür. Sonra, Kâbe perdesine yapışıp, bildiği duaları okur. Ağlayarak Mescid kapısından dışarı çıkar.

     9- Arafatta, vakfeden önce gusletmek.

    10- Minâdan Mekkeye son dönüşte, önce Ebtah denilen vadiye gelip, burada bir miktar durmaktır. Buradan Mekkeye gelip dilediği kadar kalır.

    11- Hacca giderken, muhtaç olmayan ana, babadan, alacaklılardan, kefilinden izin almak sünnettir. Ana baba muhtaç ise, izinsiz gitmek haramdır. Nafaka bırakmadı ise, hanımından izinsiz gitmesi de haram olur. Mekke şehrine Mu'alla kapısından, Mescide Babüsselamdan ve gündüz girmek müstehaptır.

  Haccın sünnetini yapmayana ceza lazım gelmez. Mekruh olur, sevabı azalır.

İhramla ilgili sünnetler:
    1- İhrama girerken gusletmek veya abdest almak.
    2- İhrama girmeden önce 2 rekat namaz kılmak.
     3- Erkekler izar ve rida denilen iki parça örtüye sarınmak.
    4- İhramlı bulunduğu sürede her fırsatta telbiye söylemek.
     5- Telbiyeyi her başlayışta 3 defa tekrarlamak.
    6- Telbiyeden sonra salevat-ı şerife, salevattan sonra dua ve niyazda bulunmak.

Mekke ve Kâbe ile ilgili sünnetler:
    1- Mekkeye mümkünse gündüz girmek (müstehaptır)
   2- Mekkeye girmeden önce mümkünse gusletmek veya abdest almak.
   3- Kâbeyi görünce dua etmek.
   4- Kâbenin önüne gelince tekbir ve tehlil getirmek.
   5- Mültezemde yüzü ve göğsü Kâbe duvarına yapıştırıp, dua ve niyazda bulunmak.

Tavaf ile ilgili sünnetler:
   1- Tavafa başlarken Hacer-i Esvedin hizasına Rükn-i Yemâni cihetinden doğru gelmek.
   2- Tavafa başlarken ve her şavtın sonunda Hacer-i Esvedi istilam etmek.
   3- Sonunda say yapılacak tavaflarda erkekler ıstıba ve remel yapmak.
   4- Bütün şavtları ard arda (ara vermeden) yapmak.
   5 - Nafile tavafı çok yapmak.
   6- Tavaf esnasında zikir, tehlil ve dua yapmak.
   7- Ziyaret tavafını bayramın ilk günü yapmak.
   8- Ziyaret tavafını şeytan taşlama, kurban ve tıraştan sonra yapmak.

Say ile ilgili sünnetler:
    1- Tavaf bitince ara vermeden saye başlamak.
    2- Saye giderken Hacer-i Esvedi istilam etmek.
    3- Safâ ve Mervede Kâbe görülebilecek kadar yükseğe çıkıp, Kâbeye dönerek tekbir, tehlil ve dua etmek.
    4- Erkekler yeşil renkle ışılandırılmış sütunlar arasıda hervele yapmak, diğer yerlerde ise yavaş yürümek.
    5- Bütün şavtları ara vermeden yapmak.
    6- Sayı abdestli yapmak.
    7- Say esnasında tekbir, tehlil ve dua yapmak.

Arafat ve Vakfe ile ilgili sünnetler:
    1- Arafata arefe günü güneş doğduktan sonra Minâdan hareket etmek.
    2- Öğle ve ikindi namazlarını cem-i takdim ile kılmak.
    3- Zevalden sonra vakfe için mümkünse gusletmek veya abdestli bulunmak.
    4- Vakfeyi Cebel-i Rahme eteklerinde yapmak.
    5- Gün boyuca telbiye, zikir, tekbir, tehlil, tesbih salevat, namaz ve dua ile meşgul olmak.

Müzdelife ve Vakfesi ile ilgili sünnetler:
    1- Arafattan arefe günü güneş battıktan sonra Müzdelifeye sükunetle ağır ağır inmek ve Müzdelifede Meşar-i Haram civarında gecelemek.
    2- Sabah namazını erken kılmak.
    3- Vakfeyi ortalık iyice aydınlanıncaya kadar sürdürmek.

Minâ ve şeytan taşlama ile ilgili sünnetler:
   1- Bayram sabahı ortalık iyice aydınlandıktan sonra, güneş doğmadan Müzdelifeden hareket edip, Minâ'ya gelmek.
    2- Vakit geçirmeden büyük şeytanı taşlamak.
    3- Taşlama yaparken Mekkeyi sola, Minâyı sağ tarafa almak.
    4- Taşları yaklaşık 3,5 - 5 m uzaktan atmak.
    5- İkinci ve Üçüncü Bayram günlerinde taşları küçük- orta- büyük şeytan sırası ile atmak.
    6- Küçük ve orta şeytana taş attıktan sonra dua etmek. Büyük şeytan taşlandıktan sonra hemen ayrılmak.
    7- Taşları Bayramın ilk günü öğleden önce, diğer günlerde ise öğleden sonra güneş batmadan önce atmak.
    8- Minâ'da Mekkeye dönmekte acele edenler, bayramın üçüncü günü güneş batmadan önce Minâ'dan ayrılmalı.

Saçların kesilmesi ile ilgili sünnetler:
   1- Erkeklerin saçlarının tamamını tıraş etmesi veya tamamını kısaltması.
   2- Tıraşı ziyaret tavafından önce yapmak.

Zemzemle ilgili sünnetler:
   1- Veda tavafını yapıp tavaf namazını kıldıktan sonra bol bol zemzem içmek ve dökülmek.
   2- Zemzemi Kâbeye karşı ayakta ve Beytullaha bakarak içmek.

en başka herhangi bir yerinde, öğle ve ikindi namazlarından sonra bir miktar durmak. Bu farzdır.

​

​

​